-
1 капкачы
-
2 капкачы
привратник, страж у городских ворот. -
3 капкачы
спорт вратарь -
4 капкачы
сущ. вратарь -
5 арыкк капкачы
твори́ло -
6 баш капкачы
теменна́я кость -
7 морҗа капкачы
вью́шка -
8 тәрәз капкачы
ста́вень, деревя́нный и́ли металли́ческий затво́р окна́ снару́жи -
9 тез капкачы
= тез күмәче коле́нная ча́шечка; см.тж. тубык -
10 qapqaçı
-
11 капкач
сущ.1) кры́шка, покры́шкаказан капкачы — кры́шка котла́
пианино капкачы — кры́шка пиани́но
чәйнек капкачы — кры́шка ча́йника
кастрюль капкачы — кры́шка кастрю́ли
чиләгенә күрә капкачы — (погов.) ≈≈ по Се́ньке и ша́пка (букв. по ведру́ и кры́шка)
2) колпа́к, колпачо́к, заглу́шкасамовар капкачы — заглу́шка самова́ра
компас капкачы — колпа́к ко́мпаса
тегү машинасы капкачы — колпа́к шве́йной маши́ны
3) кла́панкесә капкачы — кла́пан карма́на
4) две́рцагаз плитәсе капкачы — две́рца га́зовой плиты́
5)а) засло́н, засло́нкамич капкачы — засло́нка печи́
комбайн бункерының капкачы — засло́нка бу́нкера комба́йна
мартен миченең капкачы — засло́н марте́новской печи́
б) засло́нка, щит ( в шлюзах)6) спец. затво́р, ста́вня ( плотины)7) створ, ство́рка, ста́внятәрәзә капкачлары — ста́вни окна́
-
12 чиләк
сущ.ведро́ || ведёрныйагач чиләк — деревя́нное ведро́
дегет чиләге — лагу́нка
кое чиләге — коло́дезное ведро́, бадья́
шахта чиләге — ша́хтная бадья́
сөт чиләге — подо́йник
чиләк бавы — ду́жка ведра́
чиләк колагы — ведёрное ушко́
чиләге булса, капкачы табылыр — (погов.) бы́ло бы коры́то, свинья́ найдётся (букв. бы́ло бы ведро́, кры́шка найдётся)
чиләгенә күрә капкачы — по Се́ньке и ша́пка (букв. по ведру́ и кры́шка)
-
13 арык
I сущ.1) шлюз; ве́шник, вешня́к обл.тегермән арыгы — шлюз (ве́шник, вешня́к) у ме́льницы
2) ары́к (в Средней Азии: для орошения)•II прил.; разг.; см. ябыкарык ат — худа́я (истощённая) ло́шадь, кля́ча
III послелог; исх. п.; диал.арык кыз — то́щая (сухопа́рая) де́вочка, худы́шка прост.
по са́мыйбилдән арык суык су белән юыну — умыва́ться холо́дной водо́й по са́мый по́яс
тездән арык пычракка буялу — по са́мые коле́ни вы́пачкаться в грязи́
-
14 баш
1. сущ.1)а) в разн. знач. голова́, башка́ прост. || головно́йбаш авыруы — головна́я боле́знь
б) о волосах на голове; башы такыр кырылган голова́ его́ (человека́) гла́дко вы́бритабаш тарау — расчеса́ть во́лосы, расчеса́ться
в) головно́й убо́рбашыгызны салыгыз — сними́те головно́й убо́р
2) перен. голова́ - ум, ра́зум, сообрази́тельность, смека́лка, смёткабу егеттә баш бар — у э́того джиги́та голова́ на плеча́х (т. е. он умён, сметлив, смекалист)
башың бармы синең, юкмы? — сообража́ешь ты и́ли нет (букв. есть у тебя́ голова́ и́ли нет)
3) голова́, голо́вушка (в знач. живая душа, человек, личность)баш исән булсын — была́ бы голова́ цела́
кая гына бармый, ниләр күрми егет башы белән ат башы — ( песня) где то́лько не побыва́ют, чего́ то́лько не испыта́ют голо́вушки до́брого мо́лодца да до́брого коня́
4)а) верх, верху́шка; верши́на, голо́вка, маку́шка; агач башы верху́шка (маку́шка) де́ревабагана башы — верх столба́
кашлак башы — верши́на холма́, возвыше́ния, го́рки
б) кры́шка, кро́вля, застре́ха; лапас башы кро́вля лаба́заөй башы — кры́ша до́ма
5) голо́вка, ко́лос, колосо́к, метёлка ( у травянистых растений)арыш башы — ко́лос ржи; тары башы метёлка про́са
6) голо́вка; лу́ковица, лу́ковка; коча́н; кәбестә башы коча́н капу́стысарымсак башы — лу́ковка, лу́ковица чеснока́
7)а) голо́вка, головна́я часть; наконе́чник, ко́нчикбармак башы — ко́нчик па́льца
сөңге башы — наконе́чник копья́
шырпы башы — голо́вка спи́чки
б) шля́пка; колпачо́ккадак башы — шля́пка гвоздя́
күчәр башы — колпачо́к о́си́
8) носо́к; оек башы носо́к чулка́, носко́витек башы — носо́к сапога́
9)а) коне́ц, ко́нчик, один из двух концо́в чего-л.карандаш башы — ко́нчик карандаша́
таяк башы — коне́ц па́лки
б) кра́ешек, специа́льно сде́ланная концева́я частьтастымал башы — концева́я часть полоте́нца
в) один из концо́в дере́вни, села́ и т. п., примыка́ющая к па́мятному ме́сту, к обы́чной принадле́жности любо́го селе́ниякүпер башы — часть у́лицы и́ли доро́ги у вхо́да на мост
10) нача́ло; нача́льный этапкөз башы — нача́ло о́сени
май башларында — ( приблизительно) в нача́ле ма́я
язгы чәчү башы — нача́ло весе́ннего се́ва
11) исто́к, исто́ки, верхо́вьеинеш (елга) башы — исто́к ручья́ (реки́)
12) нача́ло, нача́льный исто́чникмал башыбыз тавык булды — нача́лом на́шего животново́дства бы́ли ку́ры
13) загла́вие (книги, сочинения; главы, раздела)мәкалә баш белән чыкты — статья́ вы́шла (с таким-то) загла́вием
14) разг. квашня́, квашени́на, смесь с заква́скойкамыр башы — те́сто, оста́вленное на заква́ску
баш ясау — ста́вить те́сто на ква́шение
15) глава́, глава́рь, нача́льник, верхово́д, предводи́тель и т. п.хөкүмәт башы — глава́ прави́тельства
гаскәр башы — кома́ндующий а́рмией
16) в косв. п. верхово́дство, руково́дство; главе́нствоэш башына куелган — поста́вленный во главе́ де́ла (на руково́дство де́лом)
экспедиция башында — во главе́ экспеди́ции
17) в косв. п.; разг. нос, голова́, ры́ло (в знач. челове́к, ка́ждый, вся́кий)кеше башыннан — с но́са (с каждого участника чего-л.)
солдат башына — на ка́ждого солда́та; см. тж. борын
18) шту́ка, голова́, голо́вка ( счётная единица некоторых предметов)бер баш терлек — (одна́) голова́ скота́
ике баш суган — две голо́вки (лу́ковицы) лу́ка
өч баш шикәр — три шту́ки са́харной головы́
19) в ф. исх. п. баштан; с... головы́ ( в определённом умственом состоянии)исерек баштан — с пья́ной головы́, будучи пья́ным, в пья́ном состоя́нии
кызган баштан — в состоя́нии возбужде́ния, под горя́чую ру́ку
••ирекле баштан утка кермиләр — посл. с во́льной голово́й (без принужде́ния) в ого́нь не ле́зут
акыл яшьтә түгел, башта — посл. (букв. ум не от во́зраста, а от головы́)
ике тәкә башы бер казанга сыймас — посл. два медве́дя в одно́й берло́ге не живу́т (букв. две бара́ньи го́ловы не мо́гут помести́ться в одно́м котле́)
2. прил.баш та баш, шалкан башы да баш — погов. (букв. и голова́ - голо́вка, и голо́вка ре́пки - голо́вка, т. е. не всякая голова умна)
1)а) гла́вный; важне́йший, пе́рвыйбаш кеше — гла́вный челове́к
баш инженер — гла́вный инжене́р
баш роль — гла́вная роль
баш сәбәп — гла́вная причи́на
баш урам — гла́вная у́лица
б) гла́вный, глав-баш врач — главвра́ч, гла́вный врач
2) головно́й, пе́рвый по счёту; иду́щий впереди́баш канал — головно́й кана́л
баш отряд — головно́й отря́д
3) загла́вныйбаш мәкалә — загла́вная статья́
•- баш айкау
- баш бармак
- баш бау
- баш изәү
- баш исәбе
- баш капкачы
- баш киеме
- баш килеш
- баш кисү
- баш кич
- баш көн
- баш кода
- баш кую
- баш күнәк
- баш очы
- баш сабу
- баш сабынлау
- баш сөяге
- баш тарагы
- баш төрү
- баш турысы
- баш түбәсе
- баш хәреф
- баш чәркәсе
- баш чыгару
- баш чыңлау
- баш чыңы
- баш яулыгы
- баштан каплану
- баштан сыйпау••- баш аву- баш авыраю
- баш алу
- баш арты
- баш асты
- баш әйләндергеч
- баш әйләндерү
- башын әйләндерү
- баш әйләнү
- баш бармак кебек
- баш бармак шикелле
- баш бармактай
- баш бәйләнү
- баш бетү
- баш бирмәү
- баш бөгү
- баш булу
- баш вату
- баш җитү
- баш иеп бару
- баш иеп килү
- баш ию
- баш йөртү
- баш кагу
- баш калкыту
- баш катыру
- баш кашу
- башын кашу
- баш килү
- баш китәрлек
- баш күккә тию
- баш түбәгә тию
- баш күккә тия язу
- баш түбәгә тия язу
- баш күрсәтү
- баш күтәрмичә
- баш күтәрмәстән
- баш күтәрү
- баш мал
- баш ат
- баш ору
- баш очында болыт
- баш очындагы болытлар
- баш өсте
- баш өстеннән йөрү
- баш өстеннән карау
- баш салу
- баш ташлау
- баш тоту
- баш төртү
- баш түнү
- баш чайкау
- баш югалту
- баш яр
- башка атлану
- башка менү
- башка ишәк типкән
- башка ишәк типмәгән
- башына тай типкән
- башына тай типмәгән
- башка сугу
- башны алып китү
- башны алып качу
- башны алып олагу
- башны алып таю
- башны ашау
- башны җую
- башны ию
- башны кисәргә бирәм
- башны салу -
15 бидон
сущ.бидо́н || бидо́нный20 литрлы бидон — двадцатилитро́вый бидо́н
сөт бидоны — моло́чный бидо́н
бидон капкачы — бидо́нная кры́шка
-
16 вагранка
сущ.; тех.вагра́нка || вагра́ночный, вагра́новыйвагра́нка капкачы — вагра́ночная задви́жка
-
17 кесә
сущ.1) карма́н || карма́нныйкесә капкачы — кла́пан карма́на
күлмәк кесәсе — карма́н пла́тья
2) карма́шек (портфеля, чемодана, сумки и т. п.)3) перен. де́ньги, бога́тство•••кесә калынайту — нажива́ться, набива́ть карма́ны
кесә сай (такыр) — то́щий (пусто́й) карма́н
кесә сәгате — карма́нные часы́
кесә такыраю (саегу, сайга калу) — обезде́нежeть, разори́ться
кесә чамалы — не по карма́ну (кому-л.)
кесәгә дә йокмау — получа́ть о́чень ма́ло ( о деньгах)
(сүз өчен) кесәгә кереп тормау — не лезть (за сло́вом) в карма́н
кесәгә керү — зале́зть в карма́н, укра́сть
кесәгә кулны тыгып — беспе́чно
кесәгә салу — класть в карма́н, прикарма́нить
кесәгә сугу — бить по карма́ну (кому-л.)
кесәдә җил уйнау — ве́тер свисти́т в карма́не
кесәдә калу — сэконо́мить
кесәдән йодрык күрсәтү — показа́ть кула́к в карма́не
кесәне саву — вы́тянуть де́ньги, выма́нивать де́ньги (постепенно, потихоньку)
кесәне тишмәс — карма́н не оття́нет ( не лишний будет)
кесәсе буш — пусто́й карма́н (безденежье, отсутствие денег)
кесәсе калын (юан) — с то́лстым карма́ном, толстосу́м
кесәсен кайгырту — ду́мать (пе́чься) о своём карма́не
(үз) кесәсеннән (кесәдән) чыгару (түләү) — плати́ть из своего́ карма́на
-
18 күрә
I1) послелог по, смотря́, сообра́зногаебенә күрә җәзасы — (погов.) ≈≈ како́в грех, такова́ и распра́ва (букв. каково́ преступле́ние, таково́ и наказа́ние)
соравына күрә җавабы — (погов.) ≈≈ како́в приве́т, тако́в отве́т (букв. сообра́зно вопро́су и отве́т)
чиләгенә күрә капкачы — (погов.) по Се́ньке и ша́пка (букв. по ведру́ и кры́шка)
эшенә күрә хакы — (погов.) по рабо́те и опла́та
2) ввиду́, всле́дствие, из-за (того́)белмәгәнгә күрә — ввиду́ незна́ния
авырганга күрә — всле́дствие боле́зни
3) разг.; см. карагандаII - күрә караучы
- күрә сукыр -
19 мич
сущ.1) печь, пе́чка || печно́ймич авызы — у́стье печи́
голланд миче — голла́ндская печь
домна миче — до́менная печь; до́мна
урыс миче — ру́сская печь
мич томалау — закрыва́ть/закры́ть печь
мич үрләтү — зата́пливать/затопи́ть печь
мич уздыру — протопи́ть печь
мич корымы — печна́я са́жа
мич торбасы — печна́я труба́
мич капкачы — печна́я засло́нка
2) то́пкапаровоз миче — парово́зная то́пка
•- мич алды- мич арты
- мич артында калу
- мич ашы
- мич ашлары
- мич башы
- мич кашагасы
- мич көймәсе
- мич куышы
- мич салучы
- мич чыгаручы
- мич урыны
- мич казнасы
- мич ягучы
- мичтә кайнау••мич башына менү — оторва́ться от жи́зни, труда́, безде́льничать
мич башында шалкан пешми — (погов.) ре́пу па́рят не на печи́ (а в печи́)
мич башында яту — лежа́ть на печи́, лентя́йничать, безде́льничать
монысы әле баласы, мичтә аның анасы — (погов.) э́то то́лько цвето́чки, я́годки пото́м
-
20 морҗа
сущ.1) труба́паровоз морҗасы төтенли — труба́ парово́за дыми́т
бай кешенең морҗасы кыек булса да, төтене туры чыга — (посл.) у бога́того пусть труба́ и крива́, но дым поднима́ется пря́мо (бога́тый всегда́ прав)
2) диал. печьморҗа акшарлау — побели́ть (бели́ть) печь
•- морҗа тазартучы
- морҗа чистартучы••морҗадан очу — обанкро́титься; вы́лететь в трубу́
морҗадан төтен чыгару — жить, пожива́ть как все; дыша́ть, быть живы́м; существова́ть
- 1
- 2
См. также в других словарях:
капкачы — Футбол, хоккей уеннарында капка алдында сакта торган уенчы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тез — 1. Балтыр (сыйрак) сөяге белән бот сөякләрен тоташтырган буын. Хайваннарның алгы аякларында урта буын һәм шуның алгы ягы 2. Чалбар ыштанның яки оекның тезне каплый торган өлеше. ТЕЗ АСТЫ – Тезнең тез капкачына каршы арткы ягы. ТЕЗ БАШЫ – 1)… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баш — 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең авыз, иң әһәмиятле сизү органнары һәм зур ми урнашкан өлеше. Баш киеме башыгызны салыгыз. Баштагы чәч баш тарау. Баш мие, ми 2. Үсемлекләрнең югарыгы өлеше, өстәге оч ботаклары, шундагы чәчәклекләре яки җимешлекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
жалюз — Һава агымын һәм яктылыкны тигезләү өчен махсус тәрәзә капкачы яки, төрле әйберләрдән ясалып, бер беренә беркетелгән пәрдә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
исән — с. 1. Тере; киресе: үлгән. рәв. Тере килеш, тере исән калу. Тере чак үз исәнемдә башлы күзле итим 2. рәв. күч. Гамәлдә, яшәештә, имин, иминлектә (җансыз әйберләргә карата) 3. Сау, таза и. түгел, чирле 4. Югалмаган, юкка чыкмаган документлар и. .… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
исән-сау — с. 1. Тере; киресе: үлгән. рәв. Тере килеш, тере исән калу. Тере чак үз исәнемдә башлы күзле итим 2. рәв. күч. Гамәлдә, яшәештә, имин, иминлектә (җансыз әйберләргә карата) 3. Сау, таза и. түгел, чирле 4. Югалмаган, юкка чыкмаган документлар и. .… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күрә — бәйл. 1. Нәр. б. ярашлы рәвештә, аңа туры килеп; карата чиләгенә күрә капкачы 2. туктаганга күрә 3. аның сөйләвенә күрә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фрамуга — ж Тәрәзәдә яки ишектә ачылмалы җилләтү капкачы; озынча форточка … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәлпәрәмә — рәв. Вак кисәкләр барлыкка китереп савытның капкачы челпәрәмә ватылып китте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
челпәрәмә — рәв. Вак кисәкләр барлыкка китереп савытның капкачы челпәрәмә ватылып китте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябык — I. с. 1. Тире астында май катламы булмаган; көр түгел, арык; киресе: симез 2. Һава торышы начар булу сәбәпле, игеннәр уңмаган, азыкка мохтаҗлык зур булган (ел) заманалар авыр, еллар ябык. ЯБЫК ТУФРАК – Кирәкле тозларга, ашламага ярлы туфрак. II.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
